Ooit geboren uit schaarste, nu een luxeproduct

Wie mijn kantoor wel eens heeft bezocht, weet dat ik een vergaderruimte heb ingericht met meubels en accessoires die dateren uit de periode 1940 – 1955. Een vintage ruimte die, mits het je smaak is, veel sfeer ademt. Een van de pronkstukken in het interieur is een antiek bureau uit 1947. Opgehaald via marktplaats bij een jong stel dat ging verhuizen. Zoals altijd ben ik benieuwd naar het verhaal achter zo’n vondst. Dat was er. Het bureau was door een meubelmaker in 1947 vervaardigd voor een kapelaan. Saillant detail: aan de binnenkant van een lade staan in potlood de aantekeningen van de meubelmaker nog.

Wat is het meest bijzondere aan dit bureau? Ondanks dat het schrijfmeubel massief oogt, is het vederlicht. Een aangename verrassing bij het tillen. Bij nadere inspectie bleek het bureau gemaakt te zijn van dun, licht hout met daaroverheen fineer. Navraag leerde dat dit net na de oorlog in de meubelindustrie gebruikelijk was, er was immers een grote materiaal schaarste. Fineer was dus dé oplossing om het bureau een ander uiterlijk te geven. Die reden van toepassing is al zo oud als de uitvinding van fineer.

Over de oorsprong van fineer wordt nog weleens een discussie gevoerd. Waar de een beweert dat fineer uit het oude China stamt, daar is een ander er stellig van overtuigd dat de oude Egyptenaren als eerste met fineer werkten. Zeker is wel dat bomen in de Nijl-regio schaars waren. De keuze in mooi hout was derhalve niet erg groot. De mooiste houtdelen werden om die reden tot fineer verwerkt, om er minder fraaie houtdelen mee te bekleden. Zo werden er schitterende houtelementen gevonden in het graf van Tut-Anch-Amon, die waren bekleed met fineer uit ebbenhout.

Terwijl in China en Egypte de kunst van het fineren naar de achtergrond verdween, pakte men rond het jaar 1300 in Italië het maken van fineer op. Gedurende de Renaissanceperiode werd de houttechniek verspreid door Europa en viel het luxe uiterlijk van fineer vooral bij de edellieden in goede smaak. Het combineren van verschillende fineersoorten in kunstzinnige vormen deed zijn intrede. Het exotische karakter van deze inlegmethode gaf een natuurlijke schoonheid aan allerhande oppervlakken. 

In de jaren na 1600 werd het ambacht van fineer maken geholpen door de ontwikkeling van nieuwe, fijnere en dunnere zaagbladen. Daarmee konden houtbewerkers dunnere vellen fineer verkrijgen en ingewikkelder stukken creëren om in te leggen. In de 18e eeuw zorgde een ommezwaai in meubelstijlen voor verandering binnen de fineertechniek. De nadruk kwam minder te liggen op het maken van decoratieve ingelegde fineerwerkstukken, maar meer op het bekleden van meubels met fineer als algemene houtoptiek. In de 19e eeuw werd fineer met name toegepast om gewilde en schaarsere houtsoorten na te bootsen, zoals notenhout en mahonie. Minder schaarse houtsoorten zoals esdoorn en berken dienden als drager. Tevens werden voor het eerst deze veel voorkomende houtsoorten middels de fineertechniek toegepast in de vervaardiging van Triplex. Uiteraard kon dat Triplex weer bekleed worden met fineer van hoogwaardig hout.

De technieken om fineer te snijden zijn inmiddels zo ver ontwikkeld, dat fineervellen zo dun als papier kunnen zijn. Fineer is een product geworden dat garant staat voor een luxe uitstraling. Waar het ooit begonnen is om te voorkomen dat meubels uit ‘lelijk’ hout gemaakt zouden worden, daar is het vandaag een upgrade voor ieder meubel of interieur.